Η ημέρα κατά την οποία βαπτίστηκε ο Ιησούς συμβολίζει για εκείνους την αναγέννηση του ανθρώπου και γι’ αυτό τα Θεοφάνια αποτελούσαν παλιά (μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα) την Πρωτοχρονιά. Τα Φώτα, όπως αλλιώς λέγεται η συγκεκριμένη γιορτή, σχετίζονται με την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων, τη γονιμότητα του ανθρώπου και την ευφορία της γης.
Μύθος ή Αλήθεια;
Η γιορτή των Φώτων θεωρείται κι ως μία γιορτή που φέρνει την κάθαρση. Τα νερά αγιάζονται και φεύγει, όπως λένε, το κακό. Για τους χωρικούς παλαιότερων αιώνων μάλιστα, η συγκεκριμένη μέρα ήταν η μεγαλύτερη γιορτή του χρόνου και κάθε καινούργιο ρούχο το φορούσαν πρώτη φορά τα Θεοφάνια, για να φωτιστεί!
Κατά την παραμονή των Θεοφανίων, υπάρχει επίσης ο μύθος ότι οι ουρανοί ανοίγουν και ό, τι ζητήσεις γίνεται! Ευκαιρία λοιπόν για περισσότερες ευχές… Στη Σμύρνη για παράδειγμα τα νεαρά κορίτσια που ήθελαν να παντρευτούν μέσα στο νέο έτος, φύτευαν ένα βασιλικό το Μάιο και φρόντιζαν να τον διατηρήσουν ως τα Θεοφάνια οπότε κι ερχόταν ο παπάς κι άγιαζε. Αν το κατάφερνε η κοπέλα, θα παντρευόταν σίγουρα εκείνο το χρόνο!
Πρωτότυπα Έθιμα των Θεοφανίων
Πρόκειται για πανάρχαια έθιμα, με παγανιστικές διαστάσεις, που κυρίως αναβιώνουν τις τελευταίες ημέρες του Δωδεκαημέρου και πιο συγκεκριμένα το διήμερο (παραμονή και ανήμερα) των Θεοφανίων και της εορτής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Το πιο γνωστό έθιμο της συγκεκριμένης ημέρας είναι ο Σταυρός! Αφού γίνει ο αγιασμός από τον ιερέα, ο τελευταίος ρίχνει στη θάλασσα ή τον ποταμό τον Σταυρό κι οι άνδρες βουτούν για να τον πιάσουν. Όποιος καταφέρει να τον πιάσει πρώτος, θα έχει αυξημένη τύχη μέσα στο νέο έτος.
Η αλλαγή- κάθαρση των νερών
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας η νοικοκυρά χύνει το βράδυ της Παραμονής των Θεοφανίων το νερό- συνήθως τους παλιούς αγιασμούς που έχουν στο σπίτι- για να πάρει το πρωί από την Εκκλησία το καινούργιο κι αγιασμένο. Η απομάκρυνση των παγανών είναι πλέον γεγονός, από την ώρα που θα μπουν τα νέα, αγιασμένα ύδατα στο νοικοκυριό.
Το έθιμο της Καμήλας
Το έθιμο τελείται στις 7 και 8 Γενάρη, μία μέρα μετά τα Θεοφάνια, στην Πετρούσα της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας. Η εικονική καμήλα, με τη συνοδεία ομάδας τελεστών, τελεί το δρώμενο με κορύφωση την εικονική σπορά και το θερισμό καθώς και τη σατιρική αναπαράσταση του τοπικού γάμου.
Η καμήλα συμβολίζει την αντοχή στις αντίξοες συνθήκες, αφού στην πραγματικότητα είναι ένα ζώο που αντέχει στην πείνα και τη δίψα, και την αποφασιστικότητα του ανθρώπου να συνεχίζει να παλεύει για το καλύτερο.
Τα κάλαντα
Κάλαντα δε λέμε μόνο τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, αλλά και τα Θεοφάνια! Την Παραμονή των Θεοφανίων είναι οι λεγόμενοι «αγυρμοί» των παιδιών, που γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και λένε τα κάλαντα.
Σε μερικά μέρη της Ελλάδας το κάνουν και οι ενήλικες, μεταμφιεσμένοι με φοβερές όψεις δημιουργώντας θόρυβο με τα κουδούνια που κρέμονται πάνω τους. Σκοπός αυτής της ας πούμε τρομακτικής περιφοράς είναι να φοβίσουν τους Καλικάντζαρους που ετοιμάζονται εκείνη την ημέρα να φύγουν.
Οι Μωμόγεροι
Πρόκειται για ένα λαϊκό σατιρικό δρώμενο που τελείται από τους Ποντίους στην Ανατολική Μακεδονία (Δράμα). Αναπαρίσταται στις αυλές των σπιτιών και στις πλατείες τις ημέρες του Δωδεκαημέρου.
Κύριο πρόσωπο αποτελεί ο Μωμόγερος ή Κιτί Γοτσάς με τον θίασό του, ο οποίος περιλαμβάνει τη νύφη και τον γαμπρό, τον έφιππο Αλή, τον πατέρα, το γιατρό, τον οργανοπαίχτη, τον κουμπάρο, το χωροφύλακα, δύο μικρούς διαβόλους, μία έγκυο γυναίκα και τη συνοδεία.
Όλοι οι συντελεστές φορούν κουδούνια όπως προβιές και δέρματα τράγων.
Ο Μωμόγερος ή Κιτί Γοτσάς εισβάλλει με τη δύση του ήλιου στα σπίτια του χωριού και εμπλέκει τους σπιτονοικοκύρηδες σε διάφορες αστείες περιπέτειες.
Η απαγωγή της νύφης παίζει κι εδώ καθοριστικό ρόλο καθώς μετά από αλλεπάλληλες εικονικές συμπλοκές μεταξύ των τελεστών, το νέο ζευγάρι, η νύφη και ο γαμπρός κατορθώνουν να σμίξουν, στεφανώνονται μάλιστα από τον παπά που εισέρχεται στο τέλος στο θίασο για να επιβάλλει την τάξη.
Αυτό επαναλαμβάνεται από σπίτι σε σπίτι, υπό τους ήχους ποντιακής λύρας και νταουλιού.
Το λούσιμο του παπά στη Θράκη
Στο χωριό Σιναπλί της Β. Θράκης όταν τελείωνε ο αγιασμός, κάθε χριστιανός της συνοικίας πήγαινε στο σπίτι του ιερέα, έβαζε τον παπά στο αυτοκίνητο και τον οδηγούσε στη βρύση έξω από το χωριό. Εκεί τον έλουζε, συμβολίζοντας τη βάπτιση του Χριστού.
Ένας από τους χριστιανούς φορούσε ένα παλιό ράσο του παπά, αυτός θα ήταν ο ψευτοπαπάς, και οι άλλοι τραβούσαν το αμάξι μόνοι τους και τον πήγαιναν σε μία πιο μακρινή βρύση-πηγή. Όταν επέστρεφαν και μετά το λούσιμο στην άλλη βρύση, τους υποδεχόταν ο πραγματικός παπάς, τους μεθούσε και χόρευε μαζί τους.
Το έθιμο των Αράπηδων
Ανήμερα των Θεοφανείων στη Νικήσιανη Καβάλας του Δήμου Παγγαίου τελείται ένα δρώμενο γνωστό ως Αράπηδες.
Το έθιμο ονομάζεται έτσι γιατί στους πρωταγωνιστές κυριαρχεί το μαύρο χρώμα. Μαύρες φλοκωτές κάπες, εντυπωσιακές προσωπίδες και κεφαλοστολές από γιδοπροβιές.
Όλες οι ομάδες των “Αράπηδων” κάνουν κοινή παρέλαση στους δρόμους, κάτω από τους εκκωφαντικούς ήχους των κουδουνιών που φορούν. Οι δύο αρχηγοί των ομάδων παλεύουν μέχρι την τελική πτώση του ενός.
Κατόπιν μαζεύονται όλοι γύρω από τον πεσμένο αρχηγό και η μυσταγωγία τελειώνει με την ανάσταση του νεκρού και τον ιδιόρρυθμο ξέφρενο χορό όλων.
Η παράδοση θέλει το συγκεκριμένο έθιμο να συμβολίζει τον θάνατο του Διονύσου από τους Τιτάνες και την ανάστασή του από το Δία, παράλληλα με τη χειμερία νάρκη της φύσης που είναι ο Χειμώνας και την ανάσταση της φύσης, δηλαδή την Άνοιξη.
Πηγή: greekreporter.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου